محاسبه بهای تمام شده با اکسل

امروزه، سازمان‌ها در هر نوع و اندازه‌ای که باشند، فشار بسیاری را برای بهبود شرایط مالی و اثربخشی را متحمل می‌شوند! حسابداری سنتی از نظر پاسخگویی مالی، جوابگو نیست و مدیران می‌بایست از طریق محاسبه بهای تمام شده، هزینه‌ها را بر حسب خروجی‌ها اندازه‌گیری کنند.

برخی کارشناسان معتقدند «انگیزه سودآوری»، تاثیرگذارترین محرک مدیریت کسب و کار ها قلمداد می شود.
از جمله مهم ترین راه ها برای دستیابی به این هدف، محاسبه هزینه هایی است که برای تولید کالا یا ارائه خدمت، تخصیص یافته است.
با محاسبه بهای تمام شده و تحلیل آن می توان علاوه بر مدیریت صحیح هزینه ها، پاسخ های استراتژیک و دلگرم کننده به سهامداران و ذی نفعان ارائه نمود.

بهایابی کار، یا تخصیص بهای کار نیز، یکی از مهم ترین ابزارهای مالی است که متاسفانه برخی از شرکت های نوپا یا کسب و کارهای کوچک و متوسط از آن استفاده بی بهره می مانند.
با بررسی گزارش های بهایابی، متوجه سودآوری مشتریان، پروژه ها، فروشندگان و خدمات می شوید. این میزان درک از وضعیت کارتان، این توانایی را به شما می دهد تا عملیات فعلی خود را پیگیری کنید، فرصت های رشد را شناسایی و سودآوری خود را افزایش دهید.

محاسبه بهای تمام شده یا حسابداری صنعتی چیست؟

به حوزه‌ای از حسابداری که به کمک محاسبه بهای تمام شده، هزینه‌ها را بر حسب خروجی‌ها اندازه می‌گیرد، حسابداری صنعتی گفته می‌شود. به‌عبارتی در این شاخه از حسابداری، اطلاعات مربوط به عوامل هزینه و محاسبه بهای تمام شده محصولات و خدمات جمع‌آوری می‌شود و با تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، گزارش‌ها و بررسی راه‌های تولید، روش‌های کاهش بهای تمام شده تولیدات را بیان خواهد کرد. برای اینکه بتوانید محاسبه بهای تمام شده در اکسل را انجام دهید می‌بایست با مفاهیمی آشنا شوید که در ادامه خواهیم گفت

بهای تمام شده کالای فروش رفته

«بهای تمام شده کالای فروش رفته» شامل هزینه های مستقیم مربوط به تولید کالاهای فروخته شده توسط یک شرکت است. این هزینه، شامل بهای تمام شده مواد مصرفی در تولید کالا و هزینه های مستقیم نیروی کار مورد استفاده در تولید آن می باشد.
در واقع «بهای تمام شده کالای فروش رفته» هزینه ایجاد محصولاتی است که یک شرکت به فروش می رساند؛ بنابراین تنها، هزینه هایی لحاظ می شوند که به صورت مستقیم به تولید محصولات مربوط هستند و در این فرایند، هزینه های غیرمستقیم (مثل هزینه های توزیع، فروش و بازاریابی) مدنظر قرار نمی گیرد.
مثال: «بهای تمام شده کالای فروش رفته» برای یک سازنده لوازم الکتریکی می تواند شامل هزینه های مواد اولیه قطعات و دستمزد نیروی کار باشد. در اینجا هزینه های سربار هم وجود دارد که شامل هزینه های غیر مواد اولیه و دستمزد مستقیم است اما مرتبط به تولید آن کالا است. به طور مثال هزینه های نگهداری خط تولید کالای مربوطه که بر هر کالا سرشکن می شود، از این دسته است.
«بهای تمام شده کالای فروش رفته» در صورت سود و زیان ثبت می شود. همچنین با تقسیم سود عملیاتی یا ناخالص بر رقم بهای تمام شده کالای فروش رفته،حاشیه سود عملیاتی به دست می آید.

بهای تمام شده در نرم‌افزار اکسل

یکی از نرم‌افزارهای مهم در آموزش حسابداری صنعتی، نرم‌افزار اکسل است. نحوه تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی، محاسبه بهای تمام شده و انجام محاسبات پیچیده ریاضی و حسابداری مقدماتی ازجمله کاربردهای نرم‌افزار اکسل به‌شمار می‌آید. برای محاسبه بهای تمام شده در اکسل، می‌بایست به این نرم‌افزار مسلط باشید. آشنایی با مفاهیم، تعاریف و اصلاحات در آموزش حسابداری صنعتی یا محاسبه بهای تمام شده در این بخش می‌خواهیم شما را با مفاهیم آموزش حسابداری صنعتی بیشتر آشنا کنیم.

از جمله دلایل بهایابی برای مدیران می تواند دلایل زیر باشد:

1. زمان از دست رفته غیر قابل بازگشت است.

روز و ساعتی که کارمند به مشتری تخصیص می دهد باید مورد محاسبه قرار گیرد و بهای آن پرداخت شود. بررسی درآمدها و هزینه های ایجاد شده توسط یک کارمند، نشان می دهد که آیا زمانی که نیروی شما صرف کار می کنید، جبران شده است یا خیر.

مشتریان و محصولات زیادی هستند که وقت و انرژی زیادی می برند اما سودآوری کافی ندارند. آگاهی از چنین اطلاعاتی به تنهایی برای شما کافی است تا تصمیم بگیرید که یک مشتری را نگه دارید یا خیر.

همچنین گاهی یک کارمند یک کار را آنگونه که زمان برای آن پیش بینی شده، پیش نمی برد و یا به دلایلی با تاخیر، کاری را تحویل می دهد. بنابراین با بهایابی کار شما می توانید زمان سنجی کنید و بهره وری کارتان را افزایش دهید.

     2. مراقب خدمات باشید. خدمات هم نوعی محصول است

کسب و کار خدماتی، محصول فیزیکی و قابل رویتی ندارد. کارمندان و نیروی متخصص بار کسب درآمد شرکت های خدماتی را پیش می برند. این بدان معنی است که بزرگ ترین هزینه یک سازمان خدماتی نیروی کار آن است.

اگر با مدل کسب و کار مبتنی بر محصول پیش می روید، می توانید پیگیری کنید که کدام محصول، بهتر از دیگری سودآوری دارد. همچنین می توانید حاشیه سود را تجزیه و تحلیل کنید تا بررسی کنید که آیا مقدار سرمایه گذاری شده برای ارائه محصول، بازدهی مناسب برای کسب و کارتان دارد یا خیر.

 

3. موقعیت ها و فرصت های رشد شرکت باید دیده شود

در صورتی که متوجه شدید که زمان لازم برای ارائه یک خدمت بیش از توان کارکنان فعلی شماست، می توانید از آن به عنوان یک فرصت برای اضافه کردن اعضای جدید به گروه خدماتی خود استفاده کنید. کارمندان بیشتر می تواند حجم کار هر عضو تیم را کاهش دهد و مشتریان جدیدی را به کسب و کار تان وارد کند.

داده ها و اطلاعات مالی همچنین می تواند نشان دهد کدامیک از کارمندانتان عملکرد موثرتری دارد. آیا از حقوقی که ماهانه به آن ها پرداخت می کنید، بازده درآمدی مناسبی دریافت می کنید؟

بسیاری از شرکت های تجاری با رعایت «استانداردها» در سیستم مدیریت پروژه خود برای ارزیابی سودآوری استفاده می کنند. همچنین شرکت ها از نرم افزار حسابداری جهت ردیابی تمام هزینه های کاری از شروع تا پایان ارائه خدمات استفاده می کنند.

بهایابی کار فراتر از ردیابی زمان صرف شده و حقوق دریافت شده (بیمه درمانی، زمان سفر و حتی هزینه های مربوط به استخدام و آموزش) افراد شما است.
پس از استقرار یک نرم افزار مالی و حسابداری، شما می توانید تخصیص هزینه های کار را سرعت بخشید و همچنین سودآوری را با مشتری، خدمات، خط تولید و سایر عوامل در ساختار سازمانی، پیگیری کنید.

 

 

هزینه‌یابی و دایره هزینه‌یابی

 

به تعیین بهای تمام شده کالای تولید شده و موجودی کالای در جریان ساخت، هزینه‌یابی گفته می‌شود. به دایره‌ای که مسئول نگهداری از اسناد و مدارک مرتبط با حسابداری عملیات تولیدی و غیرتولیدی را بر عهده دارد، دایره هزینه‌یابی گفته می‌شود. این دایره، وظیفه تجزیه و تحلیل کلیه هزینه‌های تولیدی، توزیع و فروش برای ارائه و استفاده مدیریت را نیز عهده‌دار است. فعالیت‌های این دایره، به گذشته، حال و آینده واحد اقتصادی مرتبط است.

کالای ساخته شده : به کالایی که فرایند تولید را کامل طی کرده و ساخته شده باشد، کالای ساخته‌شده گفته می‌شود.

کالای در جریان ساخت : به کالایی‌هایی که در مراحل تولید قرار دارند ولی هنوز کامل نیستند، کالاهای در جریان ساخت می‌گویند.

تولید محصول : زمانی که مواد اولیه، طی یک فرایند ساخت، تغییر شکل بدهد و به کالای ساخته شده تبدیل گردد، می‌گویند تولید انجام شده است.

اجزا و عوامل بهای تمام شده : عوامل اصلی بهای تمام شده در سه دسته تقسیم می‌شوند: ۱ – مواد اولیه ۲ – دستمزد ۳ – سربار (مابقی هزینه‌های تولید)

• مواد اولیه : رکن اصلی تولید کالا و محصول، مواد اولیه است که در دو بخش تقسیم‌بندی می‌شوند:
• مواد مستقیم: موادی که از کالای تولید شده، جدانشدنی است و نقش مستقیمی در ساخت کالا دارد.
• مواد غیر مستقیم: مواد مصرفی که برای تکمیل کالا نیاز است. اما مصرف آن در ساخته کالا ناچیز است.

دستمزد : به حق‌الزحمه‌ای که برای تبدیل مواد به کالا به کارگران پرداخت می‌شود، دستمزد می‌گویند. دستمزد نیز به دو شکل مستقیم و غیرمستقیم پرداخت می‌شود. به دستمزدی که بابت کار برای صرف تبدیل مواد اولیه به کالا پرداخت می‌شود را دستمزد مستقیم می‌گویند. دستمزد غیرمستقیم نیز به دستمزدی گفته می‌شود که بابت کارهای جانبی پرداخت می‌شود. مانند حقوق نگهبان، سرکارگران و …

سایر هزینه‌ها (سربار ساخت) : به هزینه‌هایی که در جریان تولید، صرف می‌شود، اما نمی‌توان آن‌ها را به اقلام تولیدی یا محصولات نسبت داد، سربار گفته می‌‌شود.

بهای تبدیل : به‌طورکلی به هزینه‌هایی که جهت تبدیل مواد اولیه به کالای تولید شده، صرف می‌شود، بهای تبدیل می‌گویند. به‌عبارتی: سربار ساخت + دستمزد مستقیم = بهای تبدیل

بهای تمام شده کالای فروش رفته : 

• مواد مستقیم
• دستمزد مستقیم
• سربار
• کالای در جریان ساخت
• کالای ساخته شده

حسابداری بهای تمام شده مواد اولیه مستقیم : تولیدکنندگان مواد اولیه، مواد خام و قطعات اصلی را در فرایند تولید به کار می‌برند! برای مثال یک کارخانه ساخت شیرآلات از فلز، واشر، قطعات جانبی و … استفاده می‌کند. همان‌طور که اشاره کردیم، به موادی که مستقیماً در ساخت مواد تولیدی به کار می‌روند و به شکل مشهودی، قابل ردیابی هستند، مواد اولیه مستقیم می‌گویند. برای مثال، فلز از مواد اولیه مستقیم تولید اتومبیل محسوب می‌شود. برخی از اقلام را نمی‌توان در فرایند تولید، ردیابی کرد که به آن‌ها مواد اولیه غیر مستقیم گفته می‌شود. حسابدار می‌بایست برای مشخص کردن بهای تمام شده مواد اولیه به روش‌های قیمت‌گذاری کالا و حسابداری انبار آشنایی داشته باشد.

 

حسابداری بهای تمام شده سربار تولید :

گفتیم که سربار تولید، به هزینه‌هایی که به‌طور غیرمستقیم در تولید محصول صرف می‌شوند سربار تولید می‌گویند. هزینه‌هایی که تحت عنوان مواد اولیه مستقیم در نظر گرفته نمی‌شود می‌بایست توسط حسابدار اندازه‌گیری و محاسبه شود. این هزینه‌ها شامل هزینه‌هایی مانند مواد اولیه غیر مستقیم، دستمزد غیرمستقیم، استهلاک ساختمان و ماشین‌آلات خط تولید، بیمه، مالیات و … می‌شود.

حسابداری بهای تمام شده دستمزد مستقیم :

اگر کار بخشی از کاربران با کار تولید مواد اولیه مستقیماً در ارتباط باشد، به آن دستمزد مستقیم گفته می‌شود. دستمزد غیرمستقیم هم با توحه به تعریفی که ارائه کردیم در زمره سربار تولید قرار می‌گیرند. هر مقدار که میزان خودکار شدن در فرایند تولید را افزایش دهیم، دستمزد مستقیم، سهم کمتری نسبت به کل بهای تمام شده دارد .

بهای تمام شده تولید در صورت‌های مالی :

قسمت بهای تمام شده کالای فروش رفته در صورت سود و زیان شرکت‌های تولیدی و بازرگانی در یک سیستم دوره‌ای موجودی کالا متفاوت است. بهای تمام شده کالای فروش رفته در یک شرکت بازرگانی با افزودن موجودی کالای اول دوره به بهای تمام شده موجودی کالای خریداری شده و در نهایت کسر کردن موجودی کالای آخر دوره از آن‌ها به دست می‌آید. در صورتی که در یک شرکت تولیدی بهای تمام شده کالای فروخته شده با افزودن موجودی کالای ساخته شده اوله دوره به بهای تمام شده کالای تولید شده و در آخر کسر کردن موجودی کالای تولید شده آخر دوره از آن حاصل می‌شود.
بیشتر بدانیم : آموزش اکسل ویژه حسابداران

روش محاسبه قیمت تمام شده

برای محاسبه قیمت تمام شده باید پنج عامل مختلفی را در نظر گرفت که عبارتند از:

• هزینه ثابت
• هزینه متغییر
• هزینه مختلط
• هزینه نیمه متغیر
• هزینه نیمه ثابت

اکنون تعریفی مختصر از هر یک به دست می دهیم:

۱) هزینه های ثابت

اقلامی که بر اثر تغییر میزان تولید، مقدارشان تغییر نمی کند و در تمام سطوح فعالیت ثابت می مانند.

اقلام ثابت فقط اقلامی را شامل می شود که مربوط به تولید هستند (سربار ساخت) و اقلامی مانند هزینه های اداری و فروش که در کوتاه مدت ثابت هستند را در بر نمی گیرند.

در طبقه بندی اقلام ثابت بهای تمام شده، دو دسته اقلام ثابت وجود دارند:

• اقلام ثابت تعهد شده: اقلامی که قابل حذف نبوده و به کل تسهیلات تولیدی مربوط می شوند، مثال: استهلاک ساختمان و کارخانه، مالیات و عوارض.
• اقلام ثابت اختیاری: اقلامی که بنا به نظر مدیریت و بر حسب ضرورت قابل تغییر و حذف می باشد، مثال: مخارج برنامه های بازاریابی، حقوق مدیران و مخارج تحقیق.

۲) هزینه های متغیر

اقلامی که به طور مستقیم و به تناسب تغییر میزان تولید، افزایش یا کاهش پیدا می کنند و نسبت تقریباً ثابتی بین این اقلام و مقدار تولید وجود دارد.

انواع اقلام متغیر

• مواد مستقیم، دستمزدمستقیم، سربار ساخت
• هزینه های توزیع و فروش
• هزینه های اداری و تشکیلاتی، مانند ملزومات اداری، بخش هایی از بهای آب، برق، سوخت و غیره

در برخی از موارد به اقلام متغیر بهای تمام شده، اقلام قابل برنامه ریزی نیز گفته می شود. دلیل این است که مدیران می توانند در بعضی از موقعیت ها، در مورد برخی از این اقلام تصمیم گیری کرده یا آنها را کنترل و محدود نمایند. به طور مثال میزان تولید را کم می کنند در نتیجه میزان مصرف مواد اولیه کاهش می یابد.

۳) هزینه های مختلط

هزینه هایی هستند که گرایش خاص و یا الگوی یکپارچه ای برای تشریح ندارند.

جهت تجزیه و تحلیل تصمیمات مدیران، اقلام مختلط را به اجزای ثابت و متغیر تقسیم می کنند.

بسیاری از اقلام بهای تمام شده دارای ویژگی اقلام مختلط هستند. یعنی بخشی ثابت و بخش دیگری متغیر می باشند؛ مانند: مخارج برق، آب، سوخت، نگهداری و دستمزد غیرمستقیم.

۴) هزینه نیمه متغیر

این نوع هزینه ها با افزایش سطح فعالیت (تولید) اضافه می شود اما ازدیاد آن با یک نسبت ثابت رخ نمی دهد.

این گونه اقلام خود به دو دسته تقسیم می شوند:

• اقلامی که بر اثر افزایش سطح فعالیت با نسبت نزولی در هزینه های یک واحد اضافه می شوند؛ یعنی میزان افزایش بهای تمام شده برای هر واحد اضافی کمتر از افزایشی است که برای یک واحد تولیدی قبلی ایجاد گردیده است.
• اقلامی که بر اثر افزایش سطح فعالیت با نسبت صعودی اضافه افزایش می یابند؛ یعنی میزان افزایش بهای تمام شده برای یک واحد اضافی بیشتر از افزایشی است که برای یک واحد تولیدی ما قبل ایجاد گردیده است.

۵) هزینه های نیمه ثابت

هزینه هایی هستند که با افزایش سطح فعالیت، به صورت پلکانی و متناوب اضافه می شوند.

یک مثال در این مورد، افزایش تعداد دانشجویان در یک دانشگاه است که این امر مستلزم ایجاد ساختمان ها و کلاس‎های جدید و نیز افزایش هزینه های استهلاک و سایر هزینه های ثابت برای دانشگاه خواهد بود.

 

 

آموزش محاسبه بهای تمام شده در نرم افزار اکسل

یکی از بخش‌های آموزش حسابداری صنعتی، آموزش محاسبه بهای تمام شده در اکسل است. برای اینکه بتوانید محاسبه بهای تمام شده را در اکسل پیاده کنید می‌بایست به فرمول‌هایی که در ادامه ذکر خواهیم کرد، آشنایی داشته باشید. فرمول‌های موردنیاز برای محاسبه بهای تمام شده کالا به‌صورت زیر هستند:

خرید خالص = خرید طی یک دوره  + اضافات خرید – ( برگشت از خرید + تخفیفات درصدی + کسورات خرید)

موجودی کالای آماده برای فروش = موجودی کالای اول دوره + خرید خالص

بهای تمام شده کالای فروش‌رفته = موجودی کالا آماده فروش – موجودی کالا در پایان دوره

موجودی کالای پایان دوره = موجودی کالا که در انبارها قابل شمارش هستند * بهای هر کالا

برای قیمت ریالی نیز، روش‌هایی خواهیم داشت :

 

روش فایفو :

در این روش، اولین وارده، اولین صادره محسوب می‌شود! به‌عبارتی هر کالایی زودتر وارد انبار شود، زودتر و اول از انبار خارج می‌شود. موجودی پایان دوره نیز، کالاهایی که دیرتر خریداری می‌شوند را شامل می‌شود.

روش لایفو :

در روش لایفو، آخرین ورودی، اولین خروجی خواهد بود! هر کالایی که دیرتر وارد انبار شود، زودتر نیز انبار خارج خواهد شد. موجودی پایان دوره نیز، کالاهایی که اول خریداری شده‌اند را شامل می‌شود.

روش میانگین : 

در روش میانگین، قیمت کالا را با توجه به جمع خریدها و موجودی اول دوره تقسیم بر تعداد تعیین می‌شود! در این روش، زمان ورود یا خروج کالا تفاوتی ندارد و با هر خریدی که انجام می‌شود، قیمت کالا نیز تغییر خواهد کرد.

آخرین خرید :

 قیمت کالا در این روش به شیوه قیمت آخرین خرید * تعداد کالا تعیین می‌شود. میزان بهای تمام شده کالا در این روش افزایش یافته و موجب کاهش سود خواهد شد.

استاندارد : 

در این روش، یک قیمت استاندارد برای کالا تعیین می‌شود. در این روش، برای محاسبه موجود پایان دوره کاری با قیمت خرید کاری نخواهیم داشت و سیستم مبلغ استاندارد را در تعداد کالا ضرب خواهد کرد.

محاسبه بهای تمام شده در اکسل

اکسل بهای تمام شده، یک برنامه کاربردی هوشمند تحت اکسل است که اطلاعات واقعی مربوط به بهای اولیه که شامل هزینه‌های مواد و دستمزد است و بهای تبدیل که شامل هزینه‌های دستمزد و سربار است را دریافت می‌کند و جداول بهای تمام شده را کامل می‌کند. در این برنامه می‌توان موارد زیر را اجرا کرد :

در این برنامه می‌توان چندین ماده اولیه و قطعات مصرفی را تعریف کرده و قیمت خرید را نیز تعیین کرد.

همچنین می‌توان چند محصول نهایی یا کالا را برای محاسبه بهای تمام شده تعریف کرد.

مواد و منابع مصرفی را می‌توان از طریق فرم به آسانی به محصول نهایی تخصیص داد.

شما می‌توانید در این برنامه چند نوع هزینه ثابت ماهانه را برای تولید که شامل ثابت، سربار و … می‌شود را تعریف کنید.

همچنین می‌توان منابع مورد استفاده قرار گرفته را از سهم هزینه‌های ثابت در قیمت تمام شده تفکیک کرد.

همه منابع، مواد و قطعات مصرف شده در محصول نهایی قیمت

بیشتر بدانیم : محاسبه بهای تمام شده در اکسل